24/01/2025
Miniony rok dobry dla Nasielskiego Domu Edukacji i Historii
Miniony 2024 rok był kolejnym dobrym okresem funkcjonowania Nasielskiego Domu Edukacji i Historii, bowiem prezentowana przez nas oferta kulturalna była nadzwyczaj bogata. Już 3 stycznia ukazał się artykuł pt. „217 lat Francuzi czekali na ten gest” promujący okres napoleoński na obszarze ziemi nasielskiej, efektem którego jest uporządkowanie cmentarza wojennego w zachodniej części Nasielska, gdzie m.in. znajdują się francuskie pochówki z okresu tzw. pierwszej wojny polskiej Napoleona Bonaparte. W lutym 2024 roku została uruchomiona kolejna, 12. już ekspozycja muzealna pod oryginalnym tytułem „Nasielszczan portret własny zatrzymany w starym obiektywie” ukazująca mieszkańców Nasielska uchwyconych w kadrze starego aparatu fotograficznego z ich mimiką, postawą i gestem – dziś już często zapomnianą i odległą. 23 lutego obchodziliśmy Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych, przybliżyliśmy tego dnia działalność niepodległościową żołnierzy Narodowego Zjednoczenia Wojskowego w Gminie Nasielsk podległych Mieczysławowi Dziemieszkiewiczowi ps. „Rój”. Natomiast 27 lutego minionego roku otrzymaliśmy w darze pamiątki po Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej od Pana Jarosława Bobra, długoletniego pracownika tej instytucji. W marcu powstał obszerny artykuł dra Stanisława Tyca zatytułowany „Zarys historii wsi Paulinowo” przedstawiający dzieje tego ośrodka osadniczego w XIX i I połowie XX wieku. W połowie marca, podczas wizyty w naszym muzeum amerykańskie nauczycielki języka angielskiego wyraziły swój podziw dla naszej pracy słowami „This museum is amazing, this museum is the best”, były to ważne dla nas słowa otuchy skierowane od osób, które zwiedziły różne zbliżone formą działalności do naszej, obiekty na całym świecie. Koniec marca przyniósł kolejne dary od Pani Lidii Rutkowskiej, która przekazała dokumenty dotyczące pracy jej ojca, Pana Wojciech Szabłowskiego w nasielskim „Instalu”. W marcu podjęliśmy także starania, aby utworzyć stałą wystawę tematyczną poświęconą sztandarowemu zakładowi pracy w naszym mieście, czyli „Instalowi”. Wizytówką „Instalu” była baza śmigłowcowa z dużych rozmiarów helikopterami, które były wykorzystywane podczas wielu budów w okresie PRL-u. Aby zatem zachować w pamięci współczesnych nasielszczan ten prestiżowy zakład pracy, zaczęliśmy skrzętnie gromadzić wszelkie pamiątki z nim związane. Dużej pomocy w tym zakresie udzielił nam Pan Janusz Gers z Cieksyna przekazując nam foldery firmowe, tłoki pieczętne, ubiory robocze i inne ciekawe atrybuty. 4 kwietnia pan Artur Nojbert, twórca strony „Dawny Nasielsk”, wespół z Panem Dariuszem Kordowskim – Radnym Rady Miejskiej w Nasielsku przekazał fragment macewy z nasielskiego kirkutu. 5 kwietnia, nieżyjący już dziś Pan Jacek Gałężewski przekazał puchar zdobyty w 1986 r. za udział w Turnieju Zakładów Pracy z okazji 600-lecia nadania praw miejskich chełmińskich Nasielskowi. Oprócz pucharu Pan Jacek przekazał też inne dyplomy za udział w różnych konkursach, zarówno w Polsce, jak i w NRD. Ponadto w kwietniu otrzymaliśmy sztambuch prezeski Szczypińskiej, która kierowała nasielskim kołem Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej. Sztambuch zawiera wpisy adresowane na ręce druhny Marii Szczypińskiej, matki pana Janusza Konerbergera, dedykowanych jej przez hierarchów diecezji płockiej oraz władze naczelne stowarzyszenia w latach 30. XX wieku. W tym samym czasie otrzymaliśmy też kolejne eksponaty dotyczące nasielskiego hufca ZHP przekazane przez Panią Teresę Skrzynecką, głównie puchary i dyplomy zdobyte przez harcerzy na zawodach i olimpiadach różnej tematyki. W kwietniu pozyskaliśmy środki finansowe w kwocie 13 459,55 zł jako dofinansowanie w konkursie grantowym „Forum Dialogu” w ramach projektu „Pamięć to człowiek i miejsce” przeznaczone na zakup i montaż trzech tablic upamiętniających nasielską diasporę żydowską. W związku z tym projektem została spisana historia obiektów związanych z religią i kulturą żydowską w naszym mieście, a więc synagogi, zarówno tej starej drewnianej, jak i neorenesansowej, szkoły żydowskiej – chederu ufundowanej przez Dawida Leiba Szmerlaka i zakładu fotograficznego „Retusz” (1912-1942) uzdolnionego artysty z zakresu sztuk pięknych, m. in. twórcy naściennych malowideł o tematyce biblijnej w nasielskiej synagodze. W maju 2024 roku, oprócz obchodów związanych ze Świętem Flagi Rzeczypospolitej Polskiej oraz Świętem Konstytucji 3 Maja, odbyło się uroczyste odsłonięcie tablic upamiętniających społeczność żydowską w Nasielsku. W uroczystości, obok lokalnych władz samorządowych wziął udział reprezentant nasielskich Żydów, a mianowicie Glenn Kurtz z USA. W Nasielskim Domu Edukacji i Historii odbył się stosowny wykład mówiący o nasielskich Żydach, wygłoszony przez dra Stanisława Tyca, przewodnika po historii naszego lokalnego muzeum. W czerwcu minionego roku współorganizowaliśmy wraz z Wydziałem Organizacji i Promocji Urzędu Miejskiego w Nasielsku obchody 158. rocznicy urodzin wybitnego burmistrza Nasielska – Feliksa Rostkowskiego. W związku z tym udało się wydać publikację książkową przedstawiającą biogram naszego włodarza sprzed lat oraz jego pamiętniki z okresu kiedy był burmistrzem. W czerwcu trwały dalsze uroczystości związane z realizacją projektu „Pamięć to człowiek i miejsce”, w których brali udział potomkowie dawnych nasielszczan o proweniencji żydowskiej. 9 czerwca Nasielski Dom Edukacji i Historii gościł uczestników Ogólnopolskiej Konferencji Aktywistów i Aktywistek w sieci Forum Dialogu. Spotkanie rozpoczęliśmy od spaceru, odwiedzając miejsca ważne dla nasielskiej społeczności żydowskiej, czyli cmentarz, dawną fabrykę guzików i dawny rynek, gdzie obecnie znajduje się tablica upamiętniająca deportację nasielskich Żydów w grudniu 1939 roku. Następnie w siedzibie placówki miał miejsce wykład dra Stanisława Tyca przybliżający zebranym dzieje nasielskiej diaspory żydowskiej. W sobotę, 25 czerwca 2024 r., po raz drugi w historii odbyła się nasielska Noc Muzeów. Podczas tej edycji główny nacisk położyliśmy na upamiętnienie ważnego dla nasielszczan zakładu pracy, jakim był „Instal”. Rolę prelegenta podczas tego wydarzenia przyjął na siebie pan Janusz Gers, który reprezentował trzy pokolenia byłych pracowników tego przedsiębiorstwa, czyli dziadka, ojca i siebie i który zainspirował nas do utworzena stałej wystawy tematycznej o nasielskim „Instalu”. Ważnym elementem Nocy Muzeów była prezentacja prac rysownika-dokumentalisty Pana Jacka Gałężewskiego. Nie zabrakło też prawdziwej tyrady w wykonaniu naszego muzealnika, który omówił dzieje miasta i regionu od wieków średnich, aż do XX stulecia. W lipcu została opracowana monografia Cieksyna, która wyszła spod ręki dra Stanisława Tyca. Obszerny tekst dotyczący dziejów tej wsi w założeniu autora oraz miłośników Cieksyna ma ukazać się w formie małej publikacji książkowej. Również w lipcu powstało opracowanie pt. „I wojna światowa na ziemi nasielskiej” przedstawiające pełne spektrum zarówno działań zbrojnych w tym okresie, jak i codziennego życia mieszkańców regionu w wielu jego aspektach skomplikowanych wojną i okupacją. Autorem tego opracowania był Stanisław Tyc. Sierpień 2024 r. obfitował w różne ważne wydarzenia w Nasielskim Domu Edukacji i Historii. Już 1-go sierpnia otrzymaliśmy pamiątki od Pana Janusza Konerbergera dotyczące jego działalności na lokalnym rynku pracy, a więc firmy „Janpol”. Złożyły się na nie statuetki, medale i dyplomy, jakie Pan Janusz otrzymał od mazowieckiej kapituły Etapu Regionalnego za szczególną wrażliwość społeczną i odpowiedzialną politykę personalną oraz aktywność w zatrudnianiu osób z niepełnosprawnościami. 3-go września uczciliśmy 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej. Tego dnia, po uroczystościach w nasielskim kościele parafialnym, w siedzibie Nasielskiego Domu Edukacji i Historii odbyły się wykłady wygłoszone przez dra Stanisława Tyca i Pana Zdzisława Suwińskiego. Na tę okoliczność powstał artykuł zatytułowany „Nasielsk w dniach klęski i chwały” szczegółowo omawiający trudne dla Polaków chwile okupacji hitlerowskiej, których skutki odczuwamy do dziś. W sobotę, 7-go września gościliśmy grupę warszawskich przewodników z biura turystycznego „Horn” w liczbie 20 uczestników oraz uczestników wycieczki pod hasłem „Płońskie sztetle” skupiającą 50 osób. Goście byli szczególnie zainteresowani stałą wystawą tematyczną o nazwie „Nasielska diaspora żydowska” eksponowaną w naszym muzeum. Przewodnik po historii naszej placówki zaprezentował zebrane na wystawie eksponaty związane z nasielskimi Żydami. 20 września 2024 roku wspomniana wystawa została uzupełniona o dwa oryginalne XIX -wieczne okna z nasielskiej synagogi. Pierwotnie miały one trafić do Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie, ale ostatecznie, za zgodą Glenna Kurtza, przy ogromnym wsparciu i zaangażowaniu Pana Tomasza Krasonia zostały zdeponowane przez nas. Także we wrześniu ubiegłego roku gościliśmy Panią Cindy Bendat, amerykańską prawniczkę, która posiada nasielskie korzenie. W Nasielskim Domu Edukacji i Historii doszło do spotkania Pani Cindy z dziećmi z Samorządowego Przedszkola im. Juliana Tuwima w Nasielsku, podczas którego Pani Bendat wspólnie z dziećmi śpiewała anglojęzyczne piosenki, opowiadała i czytała im książeczki. Podczas tej sentymentalnej wizyty Pani Cindy zwiedzała miejsca związane z nasielską diasporą żydowską w naszym mieście oraz wysłuchała prelekcji Stanisława Tyca na temat dziejów miejscowych Żydów. Tego dnia Pani Cindy Bendat przekazała naszemu muzeum ikonografię dotyczącą powojennych losów ocalałych nasielszczan o proweniencji żydowskiej zamieszkałych w Izraelu. 10 października 2024 roku odsłoniliśmy kolejną stałą wystawę złożoną z 10 rysunków autorstwa Pana Jacka Gałężewskiego zatytułowaną „Nasielsk w rysunku graficznym”. Wystawa dokumentuje zabudowę naszego miasta powstałą na przełomie XIX i XX wieku, czyli w okresie prawdziwego boomu gospodarczego i związanego z nim budownictwa. Za ciekawostkę niech posłuży rysunek willi „Oleksiakówki” ufundowanej przez znanego ogrodnika i sadownika działającego w Nasielsku w okresie międzywojnia, czyli Wiktora Oleksiaka. W październiku zostało ukończone opracowanie pt. „Dzieje Popowa w zarysie” pióra Stanisława Tyca ilustrujące dzieje tej postszlacheckiej wsi od średniowiecza aż do lat 50-tych XX wieku. Przedstawiono w nim rody szlacheckie zamieszkujące wieś w okresie stanisławowskim, ale też żołnierzy Narodowego Zjednoczenia Wojskowego – podkomendnych Mieczysława Dziemieszkiewicza ps. „Rój”, którzy zginęli w Popowie w 1950 r. 3 grudnia 2024 r. obchodziliśmy smutną 85. rocznicę brutalnego wysiedlenia nasielszczan o proweniencji żydowskiej z naszego miasta, zakończonej następnie ich eksterminacją w hitlerowskich obozach zagłady. Szczegółowy opis akcji wysiedleńczej został przedstawiony we wspominanym artykule „Nasielsk w dniach klęski i chwały”. 7-go grudnia dr Stanisław Tyc udzielił wywiadu Radiu dla Ciebie dotyczącego długiej i bogatej w fakty historii miasta i regionu. Natomiast 12 grudnia nasielski Dom Edukacji i Historii odwiedził Michael Valihora, poszukujący swoich korzeni, bowiem w Nasielsku na początku lat 20. XX wieku urodziła się jego babka Sura Mordkiewicz. Pan Michael jest obywatelem Kanady, ale od wielu lat mieszka i pracuje w Hongkongu. Nasz gość jest wiceprezesem Nasielskiego Stowarzyszenia Pamięci i Pojednania, od samego początku istnienia tego gremium brał udział wspólnie z Glennem Kurtzem w procesie odbudowy relacji polsko-żydowskich oraz upamiętnieniu nasielskiej społeczności żydowskiej.
Ponadto w 2024 roku w Nasielskim Domu Edukacji i Historii odbyły się liczne lekcje i wykłady historyczne, również terenowe z cyklu „Spacerkiem po Nasielsku”, podejmowaliśmy próbę kształtowania właściwych postaw patriotyczno-społecznych, gromadziliśmy atrybuty i pamiątki po ważnych nasielskich zakładach pracy, dokonywaliśmy kwerendy źródłowej na potrzeby Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta i Regionu, tak aby stworzyć bazę archiwaliów dla interesujących się mikrohistorią, upamiętnialiśmy ważne rocznice patriotyczne związane z historią Polski i Mazowsza. Troszcząc się o nasielskich twórców promowaliśmy ich dorobek artystyczny w zakresie malarstwa i sztuk graficznych. Wszystkie artykuły dotyczące opisywanych miejscowości, wydarzeń, odwiedzin i relacje z wizyt zamieszczane były na profilu społecznościowym Facebook Nasielskiego Domu Edukacji i Historii i Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Nasielsku oraz stronie internetowej Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Nasielsku, a także większość z nich drukowana była na łamach dwutygodnika „Życie Nasielska”.
W 2024 roku naszą placówkę odwiedziło 3082 zwiedzających, w liczbie tej znaleźli się uczniowie szkół i przedszkoli z terenu Gminy Nasielsk, indywidualni zwiedzający oraz grupy zorganizowane.
Z przytoczonych w tym opracowaniu zdarzeń z zakresu historii Nasielska i jego mieszkańców wynika, że Nasielski Dom Edukacji i Historii należycie spełnia powierzone mu zadania krzewienia właściwej wiedzy i świadomości historycznej nasielszczan. Mało tego, stanowi też pozytywny przykład dla ościennych gmin, czego dowodem są liczne wizyty ich przedstawicieli mające na celu uruchomienie podobnych instytucji w ich miejscowościach.
